TEKIJA U VUKELJIĆIMA – POČETAK DUHOVNE LOZE

Na srednjobosanskoj visoravni, između Fojnice i Viteza, nalazi se selo Vukeljići, koje se može smatrati jezgrom bosanskohercegovačkog nakšibendijskog tarikata, kao i tesavufske duhovnosti. Upravo u tom mjestu izgrađena je tekija prije skoro dva i po stoljeća.

Na fotografiji ulaznog portala u tekiju u Vukeljićima jasno se vidi upisana godina gradnje po Hidžri, 1195, koja odgovara 1780–1781. godini po Miladu.

Kako se dogodilo da na ovom naizgled nepristipačnom brdskom terenu izraste jedan kulturni i duhovni centar, najbolje će nam posvjedočiti historijski fakti, ali i narodna predaja o ovom kraju.

Vukeljići administrativno pripadaju općini Fojnica. Prema predaji, tekiju u Vukeljićima 1780. osnovao je šejh Husejn Zukić, koji je tarikat i znanje primio od šejha Muhameda Hafiza Hisarija iz Istanbula. “Šejh Husein Zukić je rođen u selu Vukeljićima, gdje se i tekija nalazi. Svoje obrazovanje je započeo u medresi u Fojnici, a zatim je produžio školovanje u Kuršumliji medresi u Sarajevu. Studirao je u Istanbuluˮ (Ćehajić, 1986: 51). Nakon trideset i dvije godine učenja i usavršavanja, Husejn-baba Zukić vratio se iz Istanbula u Bosnu. Po povratku iz Istanbula službovao je kao profesor medrese u Fojnici te kao vaiz džamije u Vukeljićima. Tokom svog boravka u svim tadašnjim značajnim centrima tesavufa, što, osim Istanbula, podrazumijeva i gradove poput Konje, Bagdada, Basre, Samarkanda i Buhare, znanje je primao i u tekiji osnivača nakšibendijskog reda Behauddina Nakšibenda. U Bosni se ovaj tarikat pojavio dolaskom Osmanlija, ali je svoju snagu i utjecaj potvrdio osobito krajem 18. i početkom 19. stoljeća zahvaljujući djelovanju dvojice nakšibendijskih šejhova – Husejn-babe Zukića i šejha Sirije, njegova učenika. “Prema predaji šejh Husejn baba Zukić imao je samo jednog učenika, Abdurahmana, sina fojničkog kadije, koji će kasnije biti poznat kao šejh Sirrija i osnivač tekije na Oglavku kod Fojniceˮ (Ratković, 2022: 138). Kasnije će, neobičnim spletom okolnosti, koje opisuje jedna druga predaja, šejh Sirija dobiti jednog učenika porijeklom iz zapadne Anadolije, iz Kasri Arifana, nedaleko od granice sa Sirijom, poznatog po nazivu Mejli-baba (hadži Muhamed). Tom svom učeniku stavit će u zadatak da se nastani u Vukeljićima te da tamo preuzme mjesto i zadatke koji su ostali iza njegovog šejha Husejna i naslijedi aktivnosti oko tekije. (Više o osnivanju tekije u Vukeljićima vidjeti rad Džemala Ćehajića Derviški redovi u jugoslovenskim zemaljama sa posebnim osvrtom na Bosnu i Hercegovinu, str. 51-55.)

Husejn-baba je utjecao svojim znanjem i duhovnom snagom na širenje nakšibendijskog tarikata u Bosni. Kasnije će se, u dugoj i čvrsto utemeljenoj tradiciji, ovom putu posvetiti porodica i nasljednici Mejli-babe. “U potrazi za savršenim šejhom preko Konje i Istambula dolazi do šejha Sirije na Oglavku gdje ostaje četiri godineˮ (Ratković, 2022: 139). U Vukeljićima se šejh Mejli-baba oženio unukom Husejn-babe Zukića s kojom je dobio dva sina, Huseina i Hasana, a time je nastala porodična loza koja je dobila naziv Hadžimejlić. Mejli-baba (šejh Muhammed) preselio je na ahiret 1854. godine. “Prema postojećim podacima, računa se da je stigao u Bosnu oko 1820. godine. (...) Otac je šejh Hasana Hilmi-babe, od kojeg potječe šejh Musa Kjazim-baba koji je otac šejh Mesud-efendije rođenog 5. maja 1937. godine u malom mjestu zvanom Vukeljići, nedaleko od Fojnice u Bosni i Hercegoviniˮ (Hadžimejlić, 2013: 104).

Premda je nakšibendijski red u Bosni osnovan sa samim dolaskom Osmanlija na ove prostore, svoj puni značaj i snagu te prepoznatljivost kod naroda dobiva sa šejhom Husejn-babom Zukićem iz Vukeljića (Hadžimejlić, 2016:16). Kada bismo sagledali silsilu šejhova koji su u posljednja dva i po stoljeća vodili nakšibendijski derviški red koji se najprije prakticirao u Vukeljićima, a potom i u Kaćunima, to bi izgledalo ovako: šejh Husejn Bosnevi (1720–1799/1800), šejh Aburrahman Sirri (1775–1847), šejh Muhamed Mejli-baba (preselio 1854), šejh Arif Sidki (1819–1889), šejh Hasan Hilmi Mejlizade (preselio 1899), potom njegov bratić šejh Muhamed Husejni Hasani Mejlizade (peselio 1921), šejh Musa Kazim Mejlizade (1888–1961), šejh Muhammed Bedruddin Abidin (1897–1984), potom šejh Mesud Mejlizade (1937–2009). Danas ovaj red, kao i tekiju u Kaćunima predvodi sin šejha Mesuda, šejh Ćazim Mejlizade (1964). Treba, međutim imati u vidu da se silsila u Vukeljićima i Kaćunima razlikuje nakon šejha Muhameda. Tekija u Kaćunima je nastala, izrasla, iz tekije u Vukeljićima. U Vukeljićima nakon šejha Muhameda Husejnija Hasanija dolazi šejh Abulatif, potom šejh Behaudin (Ćehajić 1986:54).

U Vukeljićima se uz tekiju nalazi i harem u kojem su izgrađena tri turbeta, prvo pripada Husejn-babi Zukiću. Na fotografiji desno su vrata s prigodnim natpisom. Fotografiju zabilježila N. Efendić, 23.10.2022.

Premda se smatra da je šejh Sirija bio jedini učenik Husejn-babe, postoji utemeljeno vjerovanje da je Husejn-baba bio povezan i sa šejhom Abdulvehabom Ilhamijom (1773–1821) iz Žepča. Poznat po derviškom nazivu Ilhamija, šejh Abdulvehab se nakon medrese u Fojnici obreo kao imam i hatib u Žepču, odakle se i javljao u određenim alhamijado tekstovima. U svojoj didaktičkoj poeziji oštro je kritizirao vjerske i svjetovne velikodostojnike iz tadašnjeg sistema, što će postati razlog njegova smaknuća po nalogu Dželaludin-paše, bosanskog namjesnika, u Travniku 1821. godine.

U Vukeljićima, ispred porodičnog muzeja, nastalog na temeljima medrese, koju je osnovao šejh Kjazim-ef. Hadžimejlić, nalazi se mezar njegova sina, Mesud-ef. Hadžimejlića. Medresa je osnovana nakon ukidanja Fojničke medrese i nakon obustave rada drugih medresa u BiH 1944. godine. Medresa u Vukeljićima je nastavila kontinuitet vjerskih učilišta u Bosni i kroz ovu školu je, prema svjedočenju prof. Ćazima Hadžimejlića, prošlo oko 300 učenika, a oko 80 učenika stekli su diplome. Medresa je radila do 1953., a kasnije je rad obustavljen. Danas se u njenim prostorijama nalazi porodični muzej Hadžimejlića.

Osim mezara šejha Mesuda, uz nekadašnju medresu, na uzvisini iznad tekije u Vukeljićima nalazi se harem u kojem su smještena tri turbeta. Prvo pripada šejhu Husejn-babi Zukiću, drugo je turbe šejha hadži Muhammeda Mejli-babe, a u trećem turbetu smješteno je pet mezarova, koji pripadaju šejhu Hasan-babi Hilmiju i njegovoj djeci, među njima je i i hafiz Kjazim, otac Mesud-ef. Hadžimejlića.

Šejh Muhamed Mejli-baba bio je prijatelj Ali-bega Rizvanbegovića iz Stoca. Postoje predaje i svjedočanstva kako ga je Ali-beg uvijek sa zadovoljstvom dočekivao u svojoj Begovini u Stocu, a budući da se za Mejli-babu vežu posebne sposobnosti, koje su ga izdvajale od prosječnog čovjeka – vjernika, nekoliko ih je u narodu zapamćeno i preneseno. U jednoj prilici, dok je prelazio Bregavu u Begovini, spazio je dvoje djece kako gledaju u dozrio nar koji žele raspoloviti, a nemaju noža. Mejli-baba je samo pogledao u nar i on je pukao, a djeca su se začudila ovom prizoru. Čuđenje je također izazivala i njegova sposobnost kretanja preko vode. Prelazio bi nabujalu Bregavu lahkim korakom, a tu su mudžizu posjedovali samo odabrani (Šarac, Kelamu'l šifa' 55-56-57, XVI, 1441/2020).

Izvori:

• Kazivač prof. dr. Ćazim Hadžimejlić

• Kazivačica dr. Mubina Moker

• Kazivač Sulejman ef. Efendić (rođ. 1952) FAZM XXVIII-G, 16483.

• Kazivač Edib Karasalihović (rođ. 1990) ... Kaćuni

• Kazivač Kemal Mehmedović (rođ. 1953) Konjević-Polje

Literatura:

• Avdukić, Malik (2016), “Nakšibendijska silsilaˮ, Kelamu'l šifa', 43-44, XII, 1437/2016 (19-25).

• Ćehajić, Džemal (1985), “Društveno-politički, religiozni, književni i drugi aspekti derviških redova u jugoslavenskim zemljamaˮ, Prilozi za orijentalnu filologiju XXXIV (1984), 91-113.

• Ćehajić, Džemal (1986), Derviški redovi u jugoslovenskim zemaljama sa posebnim osvrtom na Bosnu i Hercegovinu, Sarajevo: Orijentalni institut u Sarajevu.

• Hadžimejlić, Ćazim (2013), “Šejh Mesud ef. Hadžimejlić. Šejhul-mešajih BiHˮ, Kelamu'l šifa', IX, 1434/2013, 35 (104-107).

• Hadžimejlić, Ćazim (2016), “Pir-i Sani, Husejn baba Bosneviˮ, Kelamu'l šifa', 43-44, XII, 1437/2016 (16-18).

• Ratković, Rosana (2022), “Upoznavanje Nakšibendijskog tarikata u Bosni i Hercegoviniˮ, Kelamu'l šifa', XVIII, 1443-44/2022, 61-62 (136-139).

• Šarac, Jasmin (2020), “Hikaje iz života šejh Muhamed hadži Mejli babeˮ, Kelamu'l šifa', 55-56-57, XVI, 1441/2020, (72-74).