ABDULLAH BOŠNJAK

Pišući o ovom velikom Bošnjaku, Nusret Čolo kaže: “Abdullah b. Muhammed el-Bosnevi (Bošnjak), poznat pod pseudonimom Šarihul-fusus (Komentator Fususa), Abdi i Abdullah Bosnevi veliki je mutesavvif, alim, šair iz 17. stoljeća. Bio je sljedbenik bajrami-melami tarikata, veliki poznavalac i komentator Ibn el-Arebijevih (k.s.) djela i zaneseni pristalica njegove sufi škole.”

Šejh Abdullah (k.s.) rođen je u Bosni, ali nema pouzdanih podataka gdje i kada. Osnovno i srednje obrazovanje stekao je u Bosni, a studij je završio u Istanbulu gdje je stupio u tarikatsko društvo kod poznatog halvetijskog šejha Abdul-Medžida Sivasija (k.s.). Kasnije se u Bursi priključio šejhu Hasanu Kabaduzu, koji je snažno utjecao na njegovo duhovno napredovanje. Do preseljenja šejha Hasana Kabaduza (preselio 1010. h./1601–02) život provodi u Bursi da bi poslije prešao u Konju, u kojoj umire 1054. h./1644. Njegov naučni opus je tematski raznovrstan budući da je Abdullah Bošnjak pisao o gotovo o svim tesavufskim temama tog vremena.

Muhammed Nazmi-efendija prenosi jedan događaj iz Abdullahovog života: “Jednog dana Abdullah Bosnevi je došao na Ejjub da posjeti Abdul-Medžida Sivasija (k.s.) i zbog velikog stida se nije usudio ući kod njega, već se sakrio iza džamijskog ćoška. Kada je to Abdul-Medžid vidio, naredio je Sertarik-dedeu da ga dovede kod njega. Pošto su ga izveli pred Abdul-Medžida, Abdullah Bošnjak izrazio je želju da ga šejh primi u svoju halku, što je šejh rado prihvatio.” Poslije je Abdullah Bošnjak napisao šarh Cilau l-uyuni fi šerhi kasideti 'abdi l-Mecidi es-Sivasi (Izoštravanje vida u komentiranju kaside Abdul-Medžida es-Sivasija), što pokazuje duboke duhovne veze ove dvojice sufija.

U vrijeme sultana Murata IV započinje velika kampanja protiv tarikata, koju predvodi Kadi-zade Mehmed-efendija, glavni vaiz u Aja-Sofiji džamiji, čije su hutbe ostavljale veliki utisak na narod. Kadi-zade i njegovi istomišljenici naročito su bili protiv devran zikra (“derviškog kola”), mevlevijskog semaa (plesa) i kategorički su tražili da se tekije zatvore. Sve ovo stvorit će nesnošljivu antidervišku klimu u Istanbulu, što je najvjerovatnije utjecalo na to da se Abdullah Bošnjak odlučio preseliti u Bursu i priključiti šejhu Hasanu Kabaduzu (k.s.). U jednoj medžmui, pohranjenoj u Sulejmaniji biblioteci u Istanbulu, nalaze se dva pisma koja je šejh Hasan Kabaduz uputio dvojici svojih halifa – Abdullahu Bošnjaku i Huseinu Lamekaniju (k.s.). U tim pismima skreće im pažnju na neka važna pitanja u njihovom duhovnom napredovanju. Sve do preseljenja šejha Hasana Kabaduza, od koga je, prema većini istraživača, primio idžazet na iršad, šejh Abdullah Bošnjak provodi u Bursi u hizmetu i duhovnom odgoju. Nemamo pouzdanih podataka gdje je nakon smrti šejha Hasana boravio i čime se bavio Abdullah Bošnjak, ali, temeljem njegovih djela i dugačkih putovanja izgleda da je bio odlučio da se nigdje trajno ne nastani, nego da stalno putuje. I Sureyya Mehmed-paša u svom djelu Sicilli Osmani navodi da je Abdullah bio putnik.

Ata’i u njegovom nastavku opsežnog djela Eš-Šekaikun-numanijje navodi: “Hala hayatta olan Fusus šarihi Abdi Efendi, Huseyin Lamekani'nin halifesidirˮ, što je izravan naputak na zaključak da je Abdullah Bošnjak poslije smrti šejha Hasana Kabaduza sejri suluk (duhovno putovanje) završio uz Huseina Lamekanija (preselio 1626). Prema nekim historičarima i biografima, Abdullah Bošnjak je 1636. godine preko Kaira otišao na hadž. Nakon obavljenog hadža šejh Abdullah je jedno vrijeme živio u Damasku (Šamu), u neposrednoj blizini Šejhul-ekberovog turbeta, posvetivši se proučavanju njegovih djela. Poslije odlazi u Konju da posjeti hazreti Mevlanu Dželaluddina Rumija (k.s.) i Sadruddina Konjevija (k.s.), gdje, prema Husejnu Vassafu, ostaje osam godina u mevlevijskoj Asitani sve do svog preseljenja (preseljenja 1054. h./1644.). Prema njegovom ličnom vasijetu (oporuci), ukopan je pored Sadruddina Konjevija, također Ibn Arebijevog učenika i komentatora znamenitog djela Fususul-hikem (Dragulji mudrosti). Na mezaru mu je uklesan sljedeći tarih: Ovo je mezar siromašnog Allahovog putnika na zemlji Abdullaha Bosnevije, rumije bajramije.

Njegov naučni opus je tematski razvrstan budući da je Abdullah Bošnjak kao teoretski predstavnik Ibn el-Arebijeve sufi škole pisao gotovo o svim tesavufskim temama koje su u njegovo vrijeme bile aktuelne. Sve ono što je zaokupljalo Abdullaha Bošnjaka kao sufiju i šejha on je objasnio i prokomentirao u svojim traktatima, tako da njegov životni opus predstavlja jednu cjelovitu sliku i pregled pitanja koja su bila interesantna za sufije njegovog vremena, kao i nagovještaje tendencija i teoretsko-tematskih razrješenja u današnjoj tesavufskoj nauci. U svojim djelima Abdullah Bošnjak raspravlja o Allahu kao Apsolutnom biću, o Allahu kao Tvorcu univerzuma, o sāmom fenomenu stvaranja, o čovjeku i njegovoj duhovnoj prirodi i njegovom mjestu i ulozi u ovom svijetu, o odnosima ljudske duše i Allaha, Uzvišenog, praiskonskom staništu duše kao “idejeˮ u Božijem sveznanju i njenom usponu i povratku na to stanje prije pojavnog, materijalnog postojanja, o tarikatu napose i životu sufija. Njegovo najpoznatije djelo je komentar na Fususul-hikem naslovljeno Tecelliyat 'araisin-nusus fi menassati hikemil-fususi (Ispoljeni obziri čednih djeva svetih tekstova u jasnim iskazima mudrosti Fususa). Uz tekst komentara Abdullah Bošnjak napisao je opširan uvod sa dvanaest tematskih naslova u kojima je izložio sva osnovna pitanja sufijske teorije i prakse. Tu se pokazao originalnim, sintetizirajući čitavu sufijsku teoriju i dajući joj svoje viđenje i pečat. Komentar šejha Abdullaha štampan je u Istanbulu 1290. h./1873. u dva toma na 1150 stranica, a rukopisni autograf je pohranjen u Sulejmaniji biblioteci, odjel Šehid Ali-paša, br. 1244.

Djelo Abdulaha Bošnjaka, Tumačenje dragulja poslaničke mudrost,
na bosanski je preveo dr. Rešid Hafizović u izdanju Naučnoistraživačogi instituta Ibn Sina.

https://www.ibn-sina.net/tumaenje-dragulja-poslanike-mudrosti-iv/

https://www.amazon.com/Tumacenje-Poslanicke-Bozanskih-Uzvisenim-Stolicama/dp/9958913143